بیماری سرطان روده بزرگ : معرفی،راه های تشخیص و درمان
مقدمه
تعریف بیماری
سرطان روده بزرگ یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها است که روده بزرگ یا کولون را تحت تاثیر قرار میدهد. این بیماری می‌تواند به صورت اولیه در روده بزرگ شروع شود یا از بخش‌های دیگر بدن به این ناحیه گسترش یابد.
اهمیت و ارتباط آن
تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ می‌تواند به طور قابل توجهی شانس بهبود را افزایش دهد. از آنجایی که این بیماری می‌تواند بدون علائم اولیه پیشرفت کند، آگاهی از علائم و نشانه‌های آن بسیار مهم است.
انواع و دسته‌بندی‌ها
دسته‌بندی بر اساس محل
- سرطان کولون: در قسمت‌های مختلف کولون ایجاد میشود.
- سرطان رکتوم: در قسمت پایانی روده بزرگ یا رکتوم ایجاد میشود.
دسته‌بندی بر اساس نوع سلول
- آدنوکارسینوما: شایع‌ترین نوع سرطان روده بزرگ که از سلول‌های غددی شروع میشود.
- کارسینوئید: کمتر شایع، از سلول‌های نورواندوکرین شروع میشود.
علائم و نشانه‌ها
علائم شایع
- خونریزی مقعدی: یکی از علائم اصلی که باید جدی گرفته شود.
- تغییرات در عادات روده‌ای: اسهال یا یبوست بدون دلیل مشخص.
- درد شکم: درد یا ناراحتی مداوم در ناحیه شکم.
علائم کمتر شایع
- کاهش وزن بی‌دلیل: کاهش وزن غیرمنتظره و بدون تلاش.
- خستگی: خستگی مداوم و ضعف.
- کم‌خونی: ناشی از خونریزی داخلی.
علل و عوامل خطر
عوامل بیولوژیکی
- سن: اکثر افراد مبتلا به این بیماری سن بالای 50 سال دارند ، اما ممکن است این بیماری در هر سنی اتفاق بیفتد.
- تاریخچه شخصی: احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی که قبلاً سرطان‌های روده بزرگ داشته‌اند و خانم‌هایی که مبتلا به سرطان تخمدان، رحم، یا پستان بوده‌اند بیشتر است. در حال حاضر در بعضی از موارد این سرطان، ژن‌های مسئول، شناسایی شده‌اند؛ لذا قبل از بروز سرطان، چنین افرادی را از نظر حامل‌ژن‌بودن، مورد بررسی قرارمی‌دهند.
عوامل محیطی و سبک زندگی
- رژیم غذایی: بین این بیماری و رژیم غذایی پر چربی و فیبر کم و مصرف کم میوه و سبزی ، استفاده از انواع غذا های کنسرو شده شامل تن ماهی و … و انواع سوسیس و کالباس رابطه مستقیم وجود دارد.
- فعالیت بدنی کم: نشستن طولانی‌مدت و کمبود فعالیت بدنی.
تشخیص و آزمایش‌ها
ابزارهای تشخیصی شایع
- کولونوسکوپی: اصلی‌ترین روش تشخیصی برای بررسی داخلی روده.
- آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT): برای تشخیص خون مخفی در مدفوع.
آزمایش‌های تکمیلی
- سیگموئیدوسکوپی: بررسی بخش‌های انتهایی روده بزرگ.
- CT کولونوگرافی: اسکن تصویری از روده بزرگ.
مراحل سرطان:
عود سرطان به معنای برگشت دوبارهٔ آن بعد از درمان می‌باشد. ممکن است عود سرطان، در روده بزرگ یا سایر قسمت‌های بدن نظیر کبد یا ریه رخ دهد. اگر عود به‌صورت درگیری تنها یک ناحیه از بدن باشد باید جراحی انجام شود، اما در صورت درگیری بیش از یک ناحیه و انتشار سرطان در قسمت‌های مختلف بدن ممکن است از روش‌های دیگری نظیر شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی استفاده شود.
به‌طور کلی، سرطان روده بزرگ از سه مرحله تشکیل شده‌است که در هر یک از این مراحل، معمولاً یک یا دو نوع ژن مطلوب و مؤثر در جلوگیری ازسرطان، از سلول‌های بافت سرطانی حذف می‌شوند.
مرحله بندی
طبق تحقیقات اخیر، حذف چهار ژن کنترل‌کننده در بافت طبیعی کولون، منجر به سرطان روده بزرگ میشود :
1.ایجاد پولیپ
در اولین مرحله، ژن کنترل‌کننده سرکوب گر تومور APC (به انگلیسی: Adenomatous Polyposis Coli) حذف میشود. همچنین می‌توانند ژن‌های دیگری نیز حذف شوند.
با حذف شدن این ژن، اولین عامل متوقف کننده سرطانی شدن بافت از بین رفته و در نتیجه، بافت تبدیل به توده کوچک خوش‌خیم (پولیپ) میشود.
2.ایجاد آدنوما
در مرحله بعدی، ژن‌های کنترل‌کننده سرکوب گر تومور DCC (به انگلیسی: Deleted in Colorectal Cancer) حذف می‌شوند.
با حذف شدن این ژن‌ها، بافت پتانسیل بسیار بالایی برای سرطانی شدن داشته و تبدیل به توده بزرگتر خوش‌خیم (آدنوما) میشود.
3.ایجاد کارسینوما
در مرحله آخر، ژن کنترل‌کننده سرکوب گر تومور p53 حذف میشود. همچنین می‌توانند ژن‌های دیگری نیز حذف شوند.
معمولاً در این مرحله، علاوه بر حذف شدن ژن یاد شده، تعدادی ژن دیگر نیز حذف می‌شوند. با حذف این ژن(ها)، بافت به سمت سرطانی شدن میل کرده و رسماً به بافتی سرطانی با نام کارسینوما (به آن تومور بدخیم نیز گفته میشود) تبدیل میشود.
این آخرین مرحله از چرخه ظهور سرطانی کولورکتال است.
سرطان روده بزرگ به دو دسته تقسیم میشود:
1.سرطان روده بزرگ بدخیم
سرطان بدخیم روده بزرگ نوعی سرطان روده پیشرفته است که سرعت تقسیم سلول ها و تغییر شکل آنها زیاد است و معمولاً در زمان کوتاهی روده را در بر میگیرند و علائم آنها در مراحل پیشرفته بروز میکند.
2.سرطان روده بزرگ خوش خیم
معمولاً یولیپ هایی هستند که سرطانی شده اند اما اندازه کوچکی دارند و به خوبی به درمان پاسخ میدهند.
گزینه‌های درمانی
درمان‌های پزشکی
- جراحی: حذف بخشی از روده که تومور در آن قرار دارد.
- شیمی‌درمانی: استفاده از داروها برای کشتن سلول‌های سرطانی.
- پرتودرمانی: استفاده از اشعه برای کشتن یا کوچک کردن تومور.
تعدیل‌های سبک زندگی
- رژیم غذایی سالم: مصرف بیشتر میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل.
- فعالیت بدنی منظم: افزایش فعالیت بدنی روزانه.
تدابیر پرستاری
آماده سازی بیمار برای جراحی
☑️بیمار را از نظر جسمانی برای جراحی سرطان روده بزرگ آماده کنید (رژیم غذایی غنی از کالری، پروتئین او باقی مانده کم، رژیم کاملاً ابکی در 24 تا 48 ساعت پیش از جراحی یا در صورت تجویز جراح [PN]) بدهید.
☑️آنتی‌بیوتیک‌ها، مسهل‌ها، تنقیه یا شستشوی کولون در صورت تجویز داده شود.
☑️ثبت میزان جذب و دفع بیمار بستری (از جمله استفراغ): لوله بینی معدی بگذارید و مایع داخل وریدی تجویز کنید.
☑️وضعیت هیدراتاسیون را کنترل کنید (مانند قوام پوستی، غشاهای مخاطی).
☑️علائم انسداد یا سوراخ شدگی را کنترل کنید (افزایش اتساع شکم، از بین رفتن صداهای روده، درد یا سفتی).
☑️به بیمار دربارهٔ تشخیص بیماری، پیش آگهی، روش جراحی و سطح توقعات پس از جراحی توضیح دهید. اطلاعاتی را دربارهٔ مراقبت از محل زخم و استومی، محدودیت‌های رژیم غذایی، کنترل درد و درمان‌های طبیعی ارائه دهید.
☑️جهت کسب اطلاعات بیشتر به اقدامات پرستاری در بیمار مبتلا به سرطان مراجعه نمائید.
حفظ تغذیه مطلوب
☑️یک رژیم غذایی غنی از کالری، پروتئین و کربوهیدرات و با باقی‌مانده کم فراهم کنید.
☑️یک غذای کاملاً آبکی در صورت تجویز پزشک، در ۲۴ تا ۴۸ ساعت پیش از جراحی فراهم کنید.
☑️PN را برای بیمار بستری تجویز کنید.
☑️میزان جذب و دفع بیمار مبتلا به سرطان روده بزرگ را ثبت کنید، مایعات و الکترولیت‌های داخل وریدی را طبق دستور تجویز کنید.
☑️پس از قراردادن لوله بینی – معدی، آن را زیرنظر بگیرید و میزان درناژ را مشخص کنید.
حفظ تعادل مایع و الکترولیت
☑️داروهای ضد استفراغ را تجویز کرده و مایعات و غذا را برای پیشگیری از استفراغ تجویز کنید. شکم را از نظر اتساع، از بین رفتن صداهای روده ای، درد یا سفتی (علائم اتساع یا سوراخ شدگی) زیر نظر بگیرید.
☑️میزان جذب و دفع بیمار مبتلا به سرطان روده بزرگ را ثبت کنید و مایعات و غذا را برای پیشگیری از استفراغ، محدود کنید.
☑️الکترولیت‌های سرمی را برای ردیابی هیپوکالمی و هیپوناترمی کنترل کنید.
☑️علائم حیاتی را برای ردیابی علائم هیپوولمی بررسی کنید: تاکی کاردی، هیپوتانسیون و کاهش حجم نبض وضعیت هیدراتاسیون را بررسی کنید و میزان قوام پوستی، خشکی غشاهای مخاطی و غلظت ادرار را گزارش کنید.
ارائه حمایت های عاطفی
☑️سطح اضطراب بیمار و مکانیسم‌های سازگاری وی را با استرس‌ها بررسی کنید.
☑️در صورت تمایل بیمار، حریم خصوصی را برای او فراهم کنید؛ تمرین‌های تعدد اعصاب را ارائه دهید، به بیماری که احساسات خود را بیان میکند، گوش دهد.
☑️ترتیبی اتخاذ کنید تا بیمار در صورت تمایل با یکی از افراد مذهبی ملاقات داشته باشد.
☑️ترتیبی اتخاذ کنید تا بیمار و خانواده او با پزشکان و پرستاران ملاقات کرده و دربارهٔ درمان و پیش آگهی بحث کنند، ملاقات با یک متخصص استومی ممکن است مفید باشد.
☑️با حفظ آرامش، تخصص حرفه‌ای و نگرش بیطرفانه، شرایط روحی مناسب را برای بیمار مبتلا به سرطان روده بزرگ تقویت کنید.
☑️تمامی آزمون‌ها و اقدامات خود را به زبان قابل فهم برای بیمار توضیح داده و در صورت لزوم تکرار کنید.
ارائه حمایت های لازم جهت بهبود تصویر ذهنی از خود
☑️بیمار مبتلا به سرطان روده بزرگ را ترغیب کنید تا دربارهٔ احساسات و نگرانی‌های خود صحبت کند.
☑️محیط راحتی را برای بیمار فراهم کنید و تلاش کنید که بیمار با تغییرات ناشی از وجود استومی تطابق کند.
کنترل و درمان عوارض
☑️قبل و بعد از جراحی، مراقب نشانه‌های عوارض باشید، آنها را گزارش کرده و مراقبتهای لازم را ارائه دهید.
☑️آنتی‌بیوتیک‌ها را طبق دستور تجویز کنید تا تعداد باکتری‌های روده‌ای را پیش از جراحی کاهش دهد.
☑️پیش از جراحی بیمار مبتلا به سرطان روده بزرگ ، پانسمان زخم را به‌طور منظم در 24 ساعت نخست بررسی کنید.
☑️مراقب نشانه‌های عفونت، چسبندگی، خونریزی و ادم شدید باشد.
اقدامات پیشگیری
نکات و استراتژی‌ها
- غربالگری منظم: انجام معاینات منظم برای تشخیص زودهنگام.
- تغذیه سالم: کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده، افزایش مصرف فیبر.
داستان‌های شخصی یا مطالعات موردی
تاثیرات واقعی
- داستان بیمار A: تجربه یک بیمار که با تشخیص زودهنگام و درمان موفقیت‌آمیز بهبود یافته است.
- مطالعه موردی B: یک مطالعه موردی از بیمارانی که با تغییرات سبک زندگی موفق به پیشگیری از بازگشت بیماری شده‌اند.
دیدگاه‌های کارشناسان
نقل‌قول‌ها یا توصیه‌ها از متخصصان
- دکتر X: “تشخیص زودهنگام و رعایت نکات پیشگیری می‌تواند به طور قابل توجهی شانس بهبود را افزایش دهد.”
- پروفسور Y: “تغییرات سبک زندگی می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ ایفا کند.”
- مطالعاتی که به تازگی توسط محققان کالج پزشکی ویل کورنل آمریکا انجام شد نشان میدهد که فعال کردن مجدد یک ژن ، رشد سلول های سرطانی روده را متوقف و سلول ها را به بافت سالم تبدیل می کند.80 تا 90 درصد تومورهای کولورکتال به دلیل جهش در همین ژن اتفاق می افتد،بنابراین معکوس کردن فعالیت این ژن ،نقش به سزایی در توقف رشد تومور سرطانی دارد.
- یک تحقیق در دانشگاه کارولینای شمالی نشان میدهد که مصرف طولانی مدت و با دوز کم آسپرین یا دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی(NSAID)به پیشگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ کمک میکند. محققان در مقایسه سوابق پزشکی و دارویی 10280 بیمار مبتلا به سرطان روده بزرگ با 102800 نفر از بیمارانی که سرطان روده نداشتند، متوجه شدند که مصرف مداوم و طولانی مدت دوز کم آسپرین خطر ابتلا به سرطان روده را تا 27 درصد کاهش میدهد. این در حالی است که مصرف داروهای NSAID زمانی که به‌طور مداوم و برای یک دوره طولانی مصرف شود خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را 43 درصد کاهش میدهد.
- طبق گفته پزشکان افرادی که نزدیکانی مثل پدرو مادر و خواهر و برادرشان به این نوع از سرطان مبتلا شده‌اند، خصوصاً اگر زیر 50 سال بوده باشد، باید خود را تحت نظر پزشک متخصص قرار دهند تا از احتمال انتقال وراثتی این سرطان آگاه شوند و پیشگیری نمایند. حدود10 درصد از سرطان‌های روده بزرگ به علت سندروم‌های ارثی مانند سندروم لینچ، سندورم پولیوز مانند FAP می‌باشد. سابقه خانوادگی سرطان روده از عوامل ریسک محسوب میشود.
نتیجه‌گیری
خلاصه نکات کلیدی
- سرطان روده بزرگ یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها است که می‌تواند بدون علائم اولیه پیشرفت کند.
- آگاهی از علائم، انجام معاینات منظم و رعایت نکات پیشگیری می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری را کاهش دهد.
☀️برای مشاهده مقالات بیشتر در حوزه پزشکی به قسمت مقالات پزشکی مراجعه نمایید.
فراخوان برای آموزش بیشتر
- برای اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی با پزشک خود مشورت کنید و معاینات منظم را فراموش نکنید.
